Historische Atlas - Nederland in Beweging
18 mrt 2025 -
Martin Berendse en Paul Brood, werkten jarenlang samen bij het Nationaal Archief en vertellen hun versie van ‘het verhaal van Nederland’ met veel plezier. Ze doen dat aan de hand van historische kaarten, archiefstukken, schoolplaten en nog heel veel meer beeldmateriaal. In september 2019 presenteerden zij de Historische Atlas NL, hoe Nederland zichzelf bijeen heeft geraapt bij uitgeverij WBOOKS. De atlas is een groot succes en beleefde dit jaar al haar zevende druk. Intussen zijn er al vier vervolgdelen verschenen:
Historische Streekatlas NL, de ware schaal van Nederland
Historische Stadsatlas NL, Nederland stedenland en
Historische Wateratlas NL, de drijvende kracht van Nederland
Historische Wegenatlas NL, Nederland in beweging.
Vanavond gaat het verhaal over de laatste atlas uit de serie: Nederland in beweging. Martin belicht het ‘mirakel Nederland’ aan de hand van transportroutes en – bewegingen in en door de Lage Landen bij de zee. Je zou denken dat het in ons grotendeels vlakke land altijd gemakkelijk is geweest om je van A naar B te bewegen, maar niets is minder waar. Grote delen van het land waren te drassig om je veilig voort te bewegen, de woeste gronden waren ondoordringbaar en de zandpaden die wel een beetje begaanbaar waren, liepen met een grote boog om de vele binnenmeren of werden om de haverklap doorsneden door kleine of grotere rivieren.
Het verhaal over de wegen in Nederland is haast vanzelf ook een verhaal over het water. Al dat water in ons land leverde een formidabel transportnetwerk op. En waar dat niet lukte, moesten de inwoners letterlijk op zoek naar de ‘doorwaadbare plaats’. Tot op de dag van vandaag zijn delen van ons wegennetwerk gebaseerd op die oude doorgangsroutes, met de Drents-Groningse Hondsrug als misschien wel bekendste voorbeeld.
De Historische Wegenatlas NL laat zien dat het Nederland dat wij kennen, eigenlijk heel jong is. Het is nog maar een paar generaties geleden dat reizen door het land alleen aan de gegoede burgerij was voorbehouden. Grote delen van de bevolking voelden zich geen Nederlander, maar veel meer inwoner van eigen stad, streek of dorp. Die situatie veranderde pas in de loop van de 19e eeuw met de komst van de spoorwegen, de verbetering van het wegennetwerk en het verschijnen van motorfietsen en automobielen in het straatbeeld. Nederland werd pas vanaf ongeveer 1850 echt een land, omdat vanaf dat moment alle delen van het grondgebied stap voor stap met elkaar werden verbonden door een samenhangend wegennetwerk.
De typisch Nederlandse burgerlijke cultuur heeft al vanaf de 16e eeuw gezorgd voor een van de allereerste vormen van openbaar vervoer: de trekschuit. Samen met de beurtvaarten over de Zuiderzee en de routes van de postwagens vervoerden de strak gereguleerde diensten van deze trekschuiten boeren, burgers en buitenlui. Eind 19e/begin 20e eeuw beschikten groten delen van Nederland over een minstens zo fijnmazig netwerk van buurttrams en -spoorwegen. Ze zijn verdrongen door het massale autogebruik dat na de weede Wereldoorlog op gang kwam, maar de Historische Wegen-atlas NL laat zien dat delen van die oude streeknetwerken in de 21e eeuw zo weer in gebruik kunnen worden genomen. Het zou dagelijks kilometers file schelen.
De lezing gaat over oeroude houten wegen door het veenmoeras, onze eerste Romeinse straatweg, tolhuizen, veerboten, gierponten, karresporen, ringwegen, koningswegen, kanalen, vliegvelden, rotondes, B-wegen, fietspaden, het 1200-kilometer-plan, de Gooische Moordenaar, metro’s en de Hoge Snelheidslijn. Er zijn veel historische foto’s en kaarten met ‘baanbrekende’ plannen om nog meer auto’s door onze historische binnensteden te laten rijden of juist nieuwe barrières op te werpen om al het doorgaande verkeer om te leiden.
Deze avond wordt gehouden in de Bomenzaal van Dorpscentrum Oegstgeest - Lijtweg 9 - 2341 HA OEGSTGEEST
De zaal is open vanaf 19:15 uur, de lezing start om 20:00 uur en tijdens de periode voor de lezing is er de mogelijkheid om genealogische vragen te stellen aan de aanwezige bestuursleden en vrijwilligers van de Nederlandse Genealogische Vereniging afdeling Rijnland en Kennemerland.