Voorhout, Historische Kring Voorhout

Dwars Op 70: Waterleidingbedrijf en Onderwijs

Waterbedrijf gevolg van epidemieën

We hebben te lijden onder een virus dat over de wereld rondwaart. Maar het is natuurlijk lang niet de eerste pandemie. De Dwars Op, het tijdschrift van de Historische Kring Voorhout (HKV) van deze maand, besteedt aandacht aan eerdere epidemieën in Voorhout. En wat blijkt: in 1866 is als gevolg van een uitbraak van cholera de kermis al eens afgelast. En in 1885 neemt de mazelen zulke epidemische vormen aan, dat de openbare school dicht gaat. Vooral door de cholera krijgt veilig drinkwater steeds meer aandacht. Het duurt wel nog tot 1927 voordat Voorhout te langen leste een eigen waterbedrijf begint.

Geen cholera
Nederland kent in de 19de en 20ste eeuw veel besmettelijke ziekten: cholera, pokken, difteritis, mazelen en tyfus. Grote cholera-epidemieën heersen in 1832, 1848 en in 1866-1867. Sommige dorpen worden zwaarder getroffen dan andere. Zo overlijden er in 1866 in Rijnsburg 139 mensen door de cholera. Burgemeester Ter Wee meldt echter op 6 juni 1866 aan de Commissaris van de Koning en de geneeskundige inspecteur dat zich in Voorhout geen gevallen van cholera hebben voorgedaan.

Kermis afgelast
Niettemin worden maatregelen genomen om verspreiding van de ziekte te voorkomen, zoals het niet doorgaan van de kermis. De Dwars Op citeert nog meer uit het uitvoerige verslag ‘van de toestand der gemeente’. Uiteindelijk zullen in het dorp toch drie mensen besmet raken, van wie er één overlijdt. Het artikel vertelt verder over andere epidemieën in Voorhout, zoals de Spaanse griep in 1918, en over de komst van een gemeentelijk geneesheer in 1910, de pas afgestudeerde dr. H.A.G. Bots.

Aan de slag
In een vervolgverhaal beschrijft het HKV-tijdschrift hoe Voorhout begin 20e eeuw tevergeefs probeert de waterleidingbedrijven van Leiden, Noordwijk of Hillegom te interesseren voor levering van water. Daarom gaat het dorp in 1927 maar zelf aan de slag.
In principe is er een samenwerking met Noordwijkerhout, en er wordt aan de Kerkweg in dat dorp 2900 m2 grond aangekocht. Nog voor de bouw begint, haakt Noordwijkerhout echter weer af. Tocht bouwt Voorhout hier voor ongeveer 175.000 gulden een eigen waterleidingbedrijf. Er is nog 10.000 gulden nodig voor de aanleg van een leidingennetwerk.
De Dwars Op beschrijft het buizennet en de tarieven van die tijd. In 1957 draagt Voorhout het waterbedrijf over aan Noordwijk, omdat het eigen water in toenemende mate verzilt en het duinwater van Noordwijk van veel betere kwaliteit is.

Onderwijs in een ver verleden

De Herenstraat met spelende kinderen voor de katholieke jongensschool omstreeks 1929.

Het onderwijzen van lezen en schrijven is eeuwenlang beschouwd als een taak voor de kerkgemeenschappen. Tijdens het vierde Concilie van Lateranen in 1215 wordt bepaald dat bij elke parochiekerk een school moet worden opgericht.

In de dorpsschool van de zeventiende eeuw zaten de leerlingen van alle leeftijden nog door elkaar. Van een echt schoolgebouw was geen sprake. Er werd een ruimte beschikbaar gesteld door de ambachtsheer of -vrouw die ook de schoolmeester benoemde welke tegelijk koster en voorzanger van de N.H. kerk was. Immers het protestantisme was staatsgodsdienst en kerk en staat waren onlosmakelijk met elkaar verbonden. Logisch dat op 10 maart 1768 de Staten van Holland het besluit namen op drieduizend gulden ter beschikking te stellen voor de opbouw en reparatie van de kerk en de toren, de pastorij en het schoolhuis te Voorhout. Het verschil met de begrote kosten, vijfduizend driehonderd gulden, werd door de ambachtsvrouw ter beschikking gesteld. De dorpsschool was toegankelijk voor ieder een die de schoolbijdrage kon betalen. De leerplichtwet dateert in Nederland pas van 1901.

Nieuwe scholen
In de negentiende eeuw bestaat er in Voorhout alleen openbaar lager onderwijs, dat dus oorspronkelijk door het ambacht en later door de gemeente georganiseerd en gefinancierd wordt. In 1906 stichtten de zusters een R.K. meisjesschool, gevolgd door een christelijke lagere school in 1922 en de overname van de openbare lagere school door de R.K. parochie in 1923. Daarna wordt er vele jaren geen openbaar lager onderwijs in Voorhout aangeboden. Vanaf de oprichting van De Boekhorstschool in 1974 is dat opnieuw beschikbaar.

Wereldburgers
Met De Avonturier is er in 2020 ook een interconfessionele school beschikbaar, die kinderen opleidt tot wereldwijze, kritisch denkende wereldburgers. Dat de Avonturiuer in een behoefte voldoet blijkt uit haar snelle groei. Met de overgang naar deze nieuwe schoolvorm is de voormalige Antoniusschool net geen honderd jaar geworden.