Stichting Historische Publicaties Holland-Rijnland

Lakenhal en Leidsch Dagblad op zoek naar oorlogsverhalen

Hoeveel voorwerpen met een oorlogsverhaal liggen er nog op Leidse zolders? De komende weken gaat het Leidsch Dagblad op zoek naar het antwoord op die vraag, in samenwerking met Museum De Lakenhal.

Het gaat om objecten waaraan persoonlijke verhalen zijn gekoppeld van Leidenaars en streekgenoten. Het kan zowel gaan om voorwerpen die aantoonbaar in verband zijn te brengen met de oorlogsgeschiedenis van Leiden en omgeving, als voorwerpen die getuigen van gebeurtenissen die inwoners van Leiden elders in de oorlog hebben meegemaakt. Denk in het laatste geval aan Leidse militairen die hebben gevochten in mei 1940 of bij de bevrijding, of aan Joodse Leidenaars die zijn weggevoerd en vermoord.

Soms is de geschiedenis af te lezen aan een voorwerp, maar vaak ook niet. Veel voorwerpen krijgen pas betekenis als je het verhaal erachter kent. Zo zag ik jaren geleden in Streekmuseum Jan Anderson in Vlaardingen een paar roestige granaatscherfjes in een vitrine liggen. Kleine, scherpe metaalstukjes die ik als archeoloog al vaker had gezien. Bij deze lag een briefje, met in het handschrift van een ouder iemand: ’Granaatscherven die in 1940 door de deur in de keuken vlogen’, met een straatnaam. Dat maakt die stukjes granaat anders dan andere: er zit een persoonlijk verhaal achter.

Ook in Leiden moeten ongetwijfeld dergelijke voorwerpen zijn bewaard in kasten, laden of op zolder. ,,We zijn nieuwsgierig wat waar zit’’, zegt Jori Zijlmans, conservator geschiedenis bij De Lakenhal. Het museum heeft oorlogsobjecten in de collectie, vaak schenkingen van particulieren. De oorlogsjaren zijn echter nooit een kernverhaal geweest voor De Lakenhal. ,,De vaste presentatie stopt bij de Tweede Wereldoorlog’’, aldus Zijlmans. Het jaar waarin de 75e herdenking van de bevrijding wordt gevierd, is dan ook een goede aanleiding eens te kijken naar de eigen voorwerpen en te inventariseren wat er verder bewaard is gebleven in de stad en omgeving. ,,Een van de primaire taken van het museum is het bewaren van erfgoed’’, legt Zijlmans uit. ,,Maar van veel van onze oorlogsobjecten kennen we het verhaal niet: dat willen we graag compleet maken.’’

Voor die klus is een stagiair aangetrokken: Ramon Fernandez Voortman, zesdejaars student geschiedenis aan de Universiteit Leiden. Hij heeft een begin gemaakt met de inventarisatie van de oorlogsobjecten in de museumcollectie. Het gaat om bijna honderd inventarisnummers. Soms omvat een nummer meerdere objecten, zoals inventarisnummer 7467, getiteld ’Archiefdoos met 21 stempels en bijbehorende afdrukken’. De stempels zijn in de oorlog door het verzet gebruikt en in 1968 aan het museum geschonken. Van deze en andere objecten is de functie bekend. ,,De persoonlijke verhalen die de objecten verbinden met Leiden ontbreken soms’’, aldus Fernandez Voortman. ,,Museum De Lakenhal hoopt meer Leidse verhalen te koppelen aan deze collectie.’’

De collectie oorlogsvoorwerpen in De Lakenhal is bovendien nog geen goede afspiegeling van de oorlogsgeschiedenis van Leiden en omgeving. Bepaalde onderwerpen zijn al goed vertegenwoordigd, zoals het dagelijks leven in de oorlogsjaren, met objecten als noodkacheltjes, verduisteringslampen en voedselverpakkingen. Ook geven herdenkingsmemorabilia en Canadese bevrijdingsspeldjes een beeld van de bevrijding. Andere thema’s zijn ondervertegenwoordigd, zoals voorwerpen die te maken hebben met de Duitse bezetter of met onderduikers.

Op zoek

Het is voor het eerst dat De Lakenhal gericht op zoek gaat naar oorlogsobjecten en de verhalen erachter. Zijlmans vertelt dat het uitbreiden van de collectie niet het primaire doel is van het project. Het gaat vooral om het vastleggen van de persoonlijke verhalen achter voorwerpen die te maken hebben met de oorlog in Leiden, of met Leidenaars in de oorlog. Naast het documenteren van de verhalen, zal De Lakenhal op 30 mei ook een inloopdag organiseren, waar mensen objecten kunnen laten zien. Een aantal van de voorwerpen wordt uitgelicht in het Leidsch Dagblad.

Heeft u voorwerpen met een persoonlijk verhaal over Leiden of Leidenaars in de oorlog, laat het weten aan redactie@leidschdagblad.nl.