Alle artikelen van Stichting Historische Publicaties Holland-Rijnland

Aantal pagina's: 102
Grootte: 6,1 Mb

Stichting Historische Publicaties Holland-Rijnland
Auteur: Jaap Plokker
Oorspronkelijke publicatie: Rijnlandse Geschiedenis/Jaap Plokker, 2024

Tijdens en na de oorlogsdagen van 10-14 mei 1940 ontstonden in de gemeenten rond het vliegveld Valkenburg militaire begraafplaatsen voor tijdens de slag om het vliegveld gesneuvelde Nederlandse en Duitse militairen. Eén daarvan was op het kerkhof bij het Groene Kerkje te Oegstgeest. Tijdens de bezettingsjaren werden op het voor Duitse militairen gereserveerde deel van deze begraafplaats, het ‘Heldenfriedhof’, 88 militairen begraven, afkomstig uit een gebied dat zich uitstrekte van Alphen aan de Rijn tot en met de zuidelijke Bollenstreek. Vanaf de Duitse graven op het ‘Heldenfriedhof’ leiden sporen naar episodes uit de Tweede Wereldoorlog in genoemde regio, en daarbuiten.

Aantal pagina's: 7
Grootte: 0,7 Mb

Stichting Historische Publicaties Holland-Rijnland
Auteur: José Niekus
Oorspronkelijke publicatie: ja

Van oudsher kent Rijnland veel historische verbanden. Het gebied had al bestuurlijke betekenis, maar die nam in de dertiende eeuw toe door het ontstaan van het Hoogheemraadschap Rijnland. Leiden werd de bestuurszetel en ontwikkelde zich tot de hoofdplaats van Rijnland als centrum voor bestuur, recht en economie. Maar recente aandacht voor de historische samenhang in dit gebied bleef achter. De oprichting van Rijnlandse Geschiedenis tien jaar geleden bracht hier verandering in. Wat begon met zeven organisaties uit de regio is gegroeid tot een netwerk van vijftig organisaties. Een website vol artikelen en bijeenkomsten met regionale thema’s is het resultaat.

Aantal pagina's: 6
Grootte: 0,9 Mb

Stichting Historische Publicaties Holland-Rijnland
Auteur: Aad van der Geest
Oorspronkelijke publicatie: Stichting Historische Publicaties Holland-Rijnland, 2024

Jan Verhoef kwam uit een Leidse slagersfamilie, waarbij zijn vader Peter Verhoef voor de Tweede Wereldoorlog zijn sporen al ruim voldoende verdiend had. De ondernemingsdrift zat Jan duidelijk in het bloed. Hij was de oprichter van de Vleeschwaren en Conservenfabriek ‘Sassenheim’ en later van de Vleeschwaren en Conservenfabriek ‘Vianda’ in Leiden. Hij had een rozenkwekerij op Tenerife en nog later ging hij in de houtbewerking. Stil zitten kon hij niet.

Aantal pagina's: 15
Grootte: 5,0 Mb

Stichting Historische Publicaties Holland-Rijnland
Auteur: Cor Smit
Oorspronkelijke publicatie: www.rijnlandgeschiedenis.nl

In 2024 is het honderdvijftig jaar geleden dat het Kinderwetje van Van Houten werd aangenomen. Een goed moment om de ontwikkeling van de kinderarbeid in onze streek te bekijken. Daarbij gaat het niet alleen om de toestanden in de Leidse textielindustrie in de 17e en 19e eeuw, tijden van grootscheepse uitbuiting van jonge kinderen. Echter, ook buiten de stad werkten kinderen, al zijn er verschillen in de manier waarop. Was hun rol in de veehouderij relatief bescheiden, in akker- en tuinbouw was dat belangrijker, vooral tijdens de oogst. Bij het slagturven werden eveneens kinderen aan het werk gezet en zeker ook in de plattelandsnijverheid – met name de steenfabrieken. Kinderarbeid in fabrieken en werkplaatsen werd door het Kinderwetje in 1874 beperkt. Voor ‘veldarbeid’ – ook werken op een steenplaats viel daaronder – duurde dat tot 1890. De Leerplichtwet leek grote gevolgen te hebben voor de beschikbaarheid van kinderen bij de oogst, maar daar werd in voorzien door schoolvakanties en een landbouwverlof. Veel inzet van kinderen was te vinden in de bollencultuur en bij de aardbeienoogst in Roelofarendsveen en omgeving. In de jaren zestig veranderde het werk dat kinderen deden van karakter. Was het vroeger noodzakelijk om een karig inkomen aan te vullen, daarna wordt het via vakantiewerk en scholierenbaantjes extra zakgeld voor de kinderen zelf.

Aantal pagina's: 6
Grootte: 0,4 Mb

Stichting Historische Publicaties Holland-Rijnland
Auteur: Miep smitsloo
Oorspronkelijke publicatie: Leidsch Dagblad 4 november 2023

Bart van Konijnenburg (49) ademt Warmond. Hij is zo'n tien uur per week in touw als beheerder en voorzitter van de unieke, 400 jaar oude Eendenkooi op de grens met Sassenheim. Vrijwilligerswerk dat hem al vijftien jaar letterlijk met de 'poten in de klei' houdt en hem nog dieper wortelt in zijn bijzondere woonplaats.

Aantal pagina's: 10
Grootte: 1,1 Mb

Stichting Historische Publicaties Holland-Rijnland
Auteur: Cor Smit
Oorspronkelijke publicatie: Rijnlandgeschiedenis.nl

Het Leidse 'Olga'-complex, een bedrijfsverzamelgebouw, is eigenlijk een kalkzandsteenfabriek uit 1913-1914. Het is de tweede in deze regio. De eerste was de Arnout in Hillegom, uit 1904. Verbindend figuur is Ing. Dr. J.A. van Herwaarden. Als jongeling begon hij bij de Arnout. In 1919 werd hij directeur van de Leidse kalkzandsteenfabriek. Vervolgens zette hij in 1924 in Katwijk een nieuwe fabriek op. Na de Tweede Wereldoorlog nam hij het Hillegomse bedrijf over. Van Herwaardens bedrijf werd de grootste kalkzandsteenindustrie ter wereld. De Leidse onderneming was daar niet tegen opgewassen en sloot. Later werd ook de Katwijkse fabriek afgestoten. Die in Hillegom werd stevig gemoderniseerd en functioneert nog steeds, als onderdeel van een multinational. Van de oorspronkelijke fabriek is weinig over. De oprichting van de Leidse kalkzandsteenfabriek past binnen de geschiedenis van de Rijn als industriële zone. De opkomst van de Arnout is verbonden met de ontwikkeling van de bollencultuur: de afgegraven gronden waren daar uitstekend voor geschikt. Later ging men dieper zand opzuigen. Daardoor ontstonden in de regio diverse (recreatie-)plassen. Het Leidse fabrieksgebouw bood vanaf 1950 onderdak aan andere bedrijven: Smit Rontgen en de Olga-matrassenfabriek. Hun verhaal illustreert hoe Leiden haar industrie verloor. In 1982-1983 werd het een bedrijfsverzamelgebouw voor startende ondernemers, een 'broedplaats', waarschijnlijk de eerste van Nederland. Een bijzondere rol dus voor het gebouw dat de laatste herkenbare herinnering is aan het begin van de regionale kalkzandsteenindustrie.

Aantal pagina's: 9
Grootte: 0,1 Mb

Stichting Historische Publicaties Holland-Rijnland
Auteur: Petra J.E.M van Dam
Oorspronkelijke publicatie: Tijdschrift voor Waterstaatsgeschiedenis 12 (2003), webversie 2006

In 1202 sloten de bisschop van Utrecht en de graaf van Holland een verdrag dat een waterstaatkundig grensconflict regelde. Een dam in de Rijn bij Zwammerdam werd verwijderd en er kwamen drie weteringen om het overvloedig uit Utrecht afkomstige Rijnwater af te voeren. Bemiddelaar was de hertog van Brabant, die indertijd ook in Holland zijn macht ligt gelden. Hij had niet alleen waterstaatkundige, maar ook handels- en politieke belangen bij deze oplossing. Met dit verdrag als vertrekpunt beschrijft Petra van Dam de rol die grenzen spelen bij het waterbeheer. Het gaat om een inleiding bij een themanummer van het Tijdschrift voor Waterstaatsgeschiedenis uit 2003. Van Dam gebruikt daarvoor de geschiedenis van het Hoogheemraadschap Rijnland, van de middeleeuwen tot de huidige tijd. Ze maakt duidelijk dat niet alleen de natuurlijke grenzen - de landscheidingen - van groot belang zijn, maar ook de politiek-bestuurlijke. De problemen rond Zwammerdam en Woerden waren extra moeilijk doordat deze staatkundige grenzen overschreden. Binnen Holland was doorgaans een oplossing makkelijker te vinden. Ze beschrijft onder meer de relatie met Delfland. Om het water effectief te beheren, is kennis nodig, en ook daaraan zitten grenzen. Zij beschrijft hoe Rijnland bezig is geweest zich die nodige kennis eigen te maken. En met veel succes, bleek bijvoorbeeld bij de drooglegging van de Haarlemmermeer. Het verdrag van 1202 was een mijlpaal in de ontwikkeling naar een hoogheemraadschap. De geschiedenis van het Rijnlandse waterbeheer begint natuurlijk eerder, bij de ontginningen. Sindsdien moesten bewoners samenwerken om het water te beheersen. Maar hoe die samenwerking er precies uitzag, is (en blijft?) onduidelijk. Ook de geschiedwetenschap heeft haar grenzen.

Aantal pagina's: 38
Grootte: 8,3 Mb

Stichting Historische Publicaties Holland-Rijnland
Auteur: Peter van Dael
Oorspronkelijke publicatie: Eerste publicatie

Wanneer een altaarstuk tegen een witte museumwand is geplaatst, wordt de beschouwer uitgenodigd het te bekijken als een esthetisch object. Maar altaarstukken dienen eigenlijk niet te worden beschouwd zonder de context van het kerkgebouw, zoals het kerkgebouw niet volledig kan worden begrepen zonder de erbij behorende inventaris en de liturgie die erin voltrokken wordt. Niet alles werd in 1566 kort en klein geslagen. In Dordrecht, Gouda en Rotterdam kon de stedelijke overheid op tijd ingrijpen zodat daar beelden en altaarstukken voorlopig gespaard bleven. Dit artikel is een inventarisatie en beschrijving van de bewaard gebleven altaarstukken en memorietafels die afkomstig zijn uit kerken in de provincie Zuid-Holland en die thans in musea worden bewaard. De schilderijen zijn naar plaats van herkomst geordend.

Aantal pagina's: 25
Grootte: 2,8 Mb

Stichting Historische Publicaties Holland-Rijnland
Auteur: Julie Winkelman
Oorspronkelijke publicatie: De Koerier Informatieblad over verdedigingswerken en militaire geschiedenis, nr. 191 (jan. 2021), 4-25.

Bombardement van een kolonne bussen met Nederlandse militairen op 10 mei 1940 bij de Postbrug tussen Oegstgeest en Sassenheim.

Aantal pagina's: 11
Grootte: 1,4 Mb

Stichting Historische Publicaties Holland-Rijnland
Auteur: Piet van der Plas
Oorspronkelijke publicatie: Tijdschrift voor Waterstaatsgeschiedenis 23 (2014), 45-55; webversie 2016.

De aanleg van de Heimanswetering (ten westen van Alphen aan den Rijn) was zeer waarschijnlijk niet het werk van de bisschop van Utrecht, zoals een vredesverdrag uit 1202 tussen de bisschop en de graaf van Holland, Dirk VII, steeds is uitgelegd.

Aantal pagina's: 2
Grootte: 0,4 Mb

Stichting Historische Publicaties Holland-Rijnland
Auteur: Menno Dijkstra, Marcel Eekhout, Iepie Roorda
Oorspronkelijke publicatie: Tijdschrift van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, 3 (2020), 8-9.

Korte geschiedenis van het nieuwe Merovechpark in Rijnsburg dat is aangelegd boven een grafveld uit de Merovingische periode.

Aantal pagina's: 16
Grootte: 5,4 Mb

Stichting Historische Publicaties Holland-Rijnland
Auteur: Jan Vork
Oorspronkelijke publicatie: Rondom Nieuwecoop, 30:1 en 2 (2020), deel 1, 12-19, deel 2, 22-28.

Artikel over de kaaszuiveringsfabriek in Nieuwkoop, die van 1925 tot 1931 bestond.

Aantal pagina's: 2
Grootte: 0,7 Mb

Stichting Historische Publicaties Holland-Rijnland
Auteur: Emiel van der Hoeven
Oorspronkelijke publicatie: Rijnlandgeschiedenis.nl 2018

Emiel van der Hoeven onderzocht de hardnekkige verhalen dat de Leidse familie Wittert van der Aa de eigenaar en bewoner was van de buitenplaats Schoonoord in Voorhout. Onderzoek in lokale en Leidse bronnen wijst uit dat dit niet het geval was. Tevens maakt hij duidelijk hoe dit verhaal in de wereld kwam. Een mooi detail van de relaties binnen Rijnland.

Aantal pagina's: 6
Grootte: 0,7 Mb

Stichting Historische Publicaties Holland-Rijnland
Auteur: Hans van der Wereld
Oorspronkelijke publicatie: Rijnlandgeschiedenis.nl, mei 2018.

In de parochiekerk van Onze Lieve Vrouw Geboorte in Rijpwetering hangt tussen een rij portretten van voormalige pastoors één portret 'ten voeten uit', dat van pastoor Henricus Klauwers. Het is bijzonder dat een geestelijke in deze religieuze dracht is afgebeeld. Hans van der Wereld beschrijft in dit artikel het leven en werk van pastoor Klauwers, maar ook de kleding van geestelijken in de negentiende eeuw.

Aantal pagina's: 11
Grootte: 3,2 Mb

Stichting Historische Publicaties Holland-Rijnland
Auteur: Alfred Bakker
Oorspronkelijke publicatie: Tijdschrift voor Historische Geografie

Al eerder schreef Alfred Bakker over de ashandel in Alkemade. In een artikel voor het Tijdschrift voor Historische Geografie bekijkt hij dit in een breder regionaal perspectief. Overal in Midden Rijnland werd vanaf ongeveer 1750 haardas ingezameld en verkocht aan handelaren die vooral in Brussel gevestigd waren. Die verkochten de as als meststof in Vlaanderen en Brabant. Zij betaalden daarvoor een goede prijs en de opbrengsten werden gebruikt voor de plaatselijke armenzorg. De Belgische Opstand werd deze lucratieve handel uiteindelijk fataal.

Aantal pagina's: 30
Grootte: 0,8 Mb

Stichting Historische Publicaties Holland-Rijnland
Auteur: Milja van Tielhof
Oorspronkelijke publicatie: BMGN 131-2 (2016)

Milja van Tielhof analyseert de opkomst van het College van Hoofdingelanden bij de waterschappen vanaf het eind van de zestiende eeuw. Zij doet dit via een vergelijking tussen de hoogheemraadschappen Delfland en Rijnland (en Vlaanderen). De opkomst van dit nieuwe vertegenwoordigende college betekende dat de steden een greep naar de macht deden binnen de waterschappen.

Aantal pagina's: 7
Grootte: 0,2 Mb

Stichting Historische Publicaties Holland-Rijnland
Auteur: Dick de Boer

'Samen aan het werk, want samen staan we sterk' Met deze oproep eindigt Dick de Boer (Em. Hoogleraar,Middeleeuwse Geschiedenis) de lezing die hij hield voor het symposium Dageraad van Holland over regionale geschiedenis en het belang van samenwerking tussen professionele en 'vrijetijds'historici.

Aantal pagina's: 5
Grootte: 0,5 Mb

Stichting Historische Publicaties Holland-Rijnland
Auteur: Hans van der Wereld

In het archief van het Bisdom Haarlem is een dossier bewaard gebleven over een eenvoudige boerenknecht uit Alphen aan den Rijn, een zekere Willem Belt. De man kon lezen noch schrijven, maar ging wel in Alphen en omgeving de boer op om zieken en ongelukkigen te 'belezen'.

Aantal pagina's: 5
Grootte: 0,6 Mb

Stichting Historische Publicaties Holland-Rijnland
Auteur: Hans van der Wereld
Oorspronkelijke publicatie: Leidsch Jaarboekje, 2003, p.241-247

Gedurende een periode van enkele eeuwen hebben gestorven Rijnsaterwoudenaren, maar ook doden uit Roelofarendsveen en Rijpwetering, die destijds kerkelijk tot Rijnsaterwoude behoorden, in de Nederlands Hervormde kerk van Rijnsaterwoude een laatste rustplaats gevonden.

Aantal pagina's: 3
Grootte: 0,6 Mb

Stichting Historische Publicaties Holland-Rijnland
Auteur: Hans Endhoven
Oorspronkelijke publicatie: Rijnlandgeschiedenis.nl (2017)

Hans Endhoven doet een kort verslag van zijn onderzoek naar steen- en pannenbakkerijen en kalkbranderijen rond Leiden in de periode tot ca. 1600. Het is de bewerking van een flitslezing tijdens een symposium van de HVOL in november 2016.

Aantal pagina's: 4
Grootte: 0,2 Mb

Stichting Historische Publicaties Holland-Rijnland
Auteur: Hans van der Wereld
Oorspronkelijke publicatie: Rijnlandgeschiedenis.nl (2016)

Kort artikel over de jaarlijkse bedevaarten van Rijnlandse katholieken naar Kevelaer in Duitsland, georganiseerd vanuit Roelofarendsveen. Een korte samenvatting door de auteur van zijn boek hierover uit 2012.

Aantal pagina's: 9
Grootte: 0,6 Mb

Stichting Historische Publicaties Holland-Rijnland
Auteur: Rijkent Zwaan
Oorspronkelijke publicatie: Rijnlandgeschiedenis.nl (2016)

De schrijver behandelt de rol van de ambachtsheer bij de aanstelling van predikanten in de 17e eeuw aan de hand van de gang van zaken in Oude Wetering.

Aantal pagina's: 26
Grootte: 2,4 Mb

Stichting Historische Publicaties Holland-Rijnland
Auteur: Hans van der Wereld
Oorspronkelijke publicatie: Rijnlandgeschiedenis.nl (2016)

Hans van der Wereld beschrijft in details de bouwgeschiedenis en het einde van de neogothische rooms-katholieke kerk te Hoogmade.

Aantal pagina's: 6
Grootte: 0,6 Mb

Stichting Historische Publicaties Holland-Rijnland
Auteur: Ruurd Kok, Pierre van Grinsven, Han Maksymiak
Oorspronkelijke publicatie: Westerheem, jrg. 65, nr.5, oktober 2016

Uitgebreid verslag van een onderzoek met via metaaldetectie naar een Canadees kampement in Oegstgeest. Er werd ook gebruik gemaakt van ooggetuigen. Het artikel geeft een goed beeld van de mogelijkheden van dit soort onderzoek. Het onderzoek leverde ook inzicht in gebruik van het park door de tijd heen.

Aantal pagina's: 8
Grootte: 1,1 Mb

Stichting Historische Publicaties Holland-Rijnland
Auteur: Hans van der Wereld
Oorspronkelijke publicatie: Geschreven voor rijnlandgeschiedenis.nl

Autobusonderneming Trio in het interbellum: een samenwerkingsverband tussen drie ondernemers. Werkte ook samen met Citos, de voorganger van Citosa. In het artikel komen nog veel meer buslijnen aan de orde in de streek tussen Leiden, Alphen, Gouda en Zoetermeer.

Aantal pagina's: 1
Grootte: 0,3 Mb

Stichting Historische Publicaties Holland-Rijnland
Auteur: Jane Koopstra
Oorspronkelijke publicatie: Witte Weekblad Voorschoten

Geschiedenis van kasteel Rosenburgh, een burcht, rond 1280 gesticht door Jacob van Wassenaar

Aantal pagina's: 5
Grootte: 1,0 Mb

Stichting Historische Publicaties Holland-Rijnland
Auteur: Miep Smitsloo-de Graaff

Een korte samenvatting van M. Smitsloo-de Graaf, Tussen Tol en Trekvaart, 350 jaar het monument, de mensen en het water tussen Haarlem en Leiden (2007)

Aantal pagina's: 11
Grootte: 1,1 Mb

Stichting Historische Publicaties Holland-Rijnland
Auteur: Joop Kret

Over een verzetsman uit Oude Wetering. Met de herinneringen van A. de Blaey zelf

Aantal pagina's: 7
Grootte: 0,5 Mb

Stichting Historische Publicaties Holland-Rijnland
Auteur: Cor Smit
Oorspronkelijke publicatie: C. Smit, De delen en de som, in: C. de Graaf, A. Netiv (eds.), Erudiete overpeinzingen (2006).

Algemene beschouwing over de historische samenhang binnen Rijnland. Bewerking van een eerder gepubliceerd artikel.

Aantal pagina's: 27
Grootte: 0,3 Mb

Stichting Historische Publicaties Holland-Rijnland
Auteur: Milja van Tielhof
Oorspronkelijke publicatie: in: Tijdschrift voor sociale en economische geschiedenis 2 (2005) nr. 4.

Over kleine boeren en grotere ondernemers en de proletarisering van de keuterboer in Rijnland in verband met het slagturven.