Rijnlandgeschiedenis.nl gebruikt cookies om bezoek te meten en om het voor bezoekers mogelijk te maken informatie op deze website te delen via social media. Door verder gebruik te maken van deze website ga je hiermee akkoord.

Accepteer cookies
Menu
Rijnlandse Geschiedenis streeft naar meer historische samenhang en kennisuitwisseling in de regio.

Nieuws

Nieuwsbrief ELO juni 2025 

12 jun 2025 - Lees hier de online versie van de Nieuwsbrief van Erfgoed Leiden en omstreken.

750 jaar Ter Aar 

6 jun 2025 - Niet alleen onze hoofdstad bestaat 750 jaar, maar óók Ter Aar!

Ode aan Jan van Hout (aflevering 23): De landscheiding tussen Rijnland en Amstelland 

2 jun 2025 - Op 21 april 1592 stond een bijeenkomst gepland in Oude Wetering tussen een afvaardiging van hoogheemraden en hoofdingelanden van Rijnland en de stad Leiden om met name de Bilderdam te gaan inspecteren en te bepalen of deze open verbinding tussen Rijnland en Amstelland niet gesloten zou moeten worden (met sluizen vanwege het scheepvaartbelang). De stad Leiden stuurde voor de zekerheid vantevoren een zware deputatie met daarin de twee stadspensionarissen Vos en Hogerbeets om alvast alles te inspecteren en dus met een grote voorsprong aan de conferentie in Oude Wetering deel te nemen. Een en ander speelt zich af tegen de achtergrond van de tegengestelde belangen van Rijnland enerzijds en de stad Leiden anderzijds, maar ook de vete tussen Dirck van Egmond (Rijnland) en Jan van Hout (stad Leiden).   Dit intrigerende verhaal en de transcripties van de documenten betreffende deze mistige kwestie zijn dankzij Piet de Baar op onze website te lezen in deze nieuwe aflevering getiteld “De landscheiding tussen Rijnland en Amstelland“.

NGV Evenement Familiegeschiedenis in de Hooglandse Kerk in Leiden op 27 september 2025 

1 jun 2025 - Dit jaar bestaat de afdeling Rijnland en Kennemerland van de Nederlandse Genealogische Vereniging (NGV) 40 jaar. Dit willen we vieren en tevens meer aandacht vestigen op het onderzoek naar onze familiegeschiedenis. In samenwerking met het hoofdbestuur van de landelijke vereniging heeft het afdelings-bestuur de organisatie op zich genomen van het (jaarlijkse) NGV Evenement Familiegeschiedenis op zaterdag 27 september 2025 in de Hooglandse Kerk te Leiden Op het programma staan vier lezingen met als leidend thema ‘Vrouwen en hun verborgen verleden’. Elk van de lezingen belicht een aspect van het leven van vrouwen dat in de geschiedenis weinig tot geen aandacht heeft gekregen. Tijdens het ochtendprogramma wordt de nieuwe afdelings-publicatie Genealogieën en verhalen van Rijnlandse en Kennemerlandse voorouders, deel II gepresenteerd en in de middag is er de verkiezing van de winnaar van de NGV-Schepperle Award 2025. Tevens is er de gehele dag een informatiemarkt met historische verenigingen, enkele archiefdiensten in het werkgebied van Rijnland en Kennemerland, en een aantal belangrijke organisaties die zich bovenregionaal bezighouden met familiegeschiedenis. Kinderen kunnen creatief aan hun stamboom of familiewapen werken. De Hooglandse Kerk ligt in het stadscentrum. Parkeergelegenheid is volop aanwezig. De entree is gratis. meer informatie kunt u krijgen via: landelijkevent@ngv.nl

Een nieuw groot project 

17 mei 2025 - Eerder dit jaar rondde Diogenes een belangrijke verbouwing af: de restauratie van Hogewoerd 132 en de omvorming van het pand tot twee mooie appartementen. Er is hard gewerkt en er was veel creativiteit nodig om de monumentale waarden van het pand in ere te houden en tegelijkertijd mooie woonruimten tot stand te brengen. We zijn blij dat het gelukt is. In deze nieuwsbrief staan een paar foto's van het resultaat. Vrijwel direct daarna ging de uitvoering van een ander groot project van start: de verduurzaming van de Latijnse School. Ook daarvan zijn hieronder foto's te zien. Dat Diogenes ook bezig blijft met de verbetering van andere panden, wordt geïllustreerd door een artikel over een upgrade van Lokhorststraat 20. In deze nieuwsbrief vindt u tot slot twee nabeschouwingen. De vorige eigenares van Hogewoerd 132 vertelt hoe ze terugkijkt op de overdracht van het pand aan Diogenes, en twee nieuwe bewoners vertellen hoe ze hun eerste tijd in het huis hebben ervaren. De reacties zijn gelukkig heel positief. Reacties zijn altijd welkom: nieuwsbrief@diogenes-leiden.nl Link naar de Nieuwsbrief  

Naar het nieuwsoverzicht

Agenda eendaags

voorouderspreekuur Haarlem 

21 jun 2025 - Voor iedereen die op zoek wil naar zijn voorouders, maar niet precies weet hoe te beginnen organiseert de NGV [Nederlandse Genealogische Vereniging, afdeling Rijnland en Kennemerland] een inloopspreekuur Genealogie. Het Noord-Hollands Archief is elke derde zaterdag van de maand open,  en op deze dag zijn ook de vrijwilligers van de NGV Rijnland/Kennemerland in de studiezaal aanwezig om te assisteren bij uw onderzoek. Het adres van het Noord-Hollands Archief is Jansstraat 40 in Haarlem en de vrijwilligers zijn aanwezig van 10:00 uur tot 12:30 uur. P.S: Het genealogisch Spreekuur op de eerste zaterdagmorgen van de maand in de Bibliotheek in Oegstgeest gaat onverminderd voort, maar voor sommige belangstellenden is Haarlem wellicht makkelijker te bereiken. Het onderzoek staat ook open voor genealogen die al wat langer bezig zijn, maar die ergens vast lopen. 

De geheimen van de stadhuisgevel Lezing door Jan Dröge 

24 jun 2025 - Jarenlang doet bouwhistoricus Jan Dröge onderzoek naar monumenten in Leiden - van woonhuis tot kerk tot brug. Bij de laatste restauratie van het stadhuis werd hem gevraagd de chronologische bouwvolgorde van de stadhuisgevel onder de loep te willen nemen. Dat dat onderzoek onverwachte uitkomsten zou krijgen, had hij nauwelijks durven hopen. Met de geoefende ogen van een onderzoeker die niet alleen thuis is in het Leidse archief en die ook het lastige handschrift van Jan van Hout vrijwel moeiteloos kan ontcijferen, vond hij een oplossing voor het 'geheim van de letters' in de zandstenen blokken in de gevel. En meer. Jan Dröge vertelt over zijn vondsten, en de opgeloste raadsels aan de stadhuisgevel, maar legt ook uit dat er nog steeds veel op bouwhistorisch gebied aan Het Stadhuis is te onderzoeken. Link: De geheimen van de stadhuisgevel Lezing door Jan Dröge

OPEN DAG bij Museum Oud Alkemade 

29 jun 2025 - Ter afsluiting van de tentoonstelling ‘De strenge winters van vroeger’ is iedereen op 29 juni van harte welkom in Museum Oud Alkemade, Saskia van Uylenburglaan 22 in Oude Wetering. Zowel donateurs als andere belangstellenden kunnen dan gratis een laatste blik werpen op de ijszeiler, de sleeën, schaatsen, medailles en de vele mooie foto’s en films die doen denken aan de winters van destijds. Wij ontvangen u graag tussen 14.00-17.00 uur.

Lezing: Zij hielden koers, vergeten zeehelden 

2 jul 2025 - In deze lezing gaat Stef Rietbergen in op de cruciale bijdrage die de 32.000 bemanningsleden van de koopvaardij leverden in de Tweede Wereldoorlog. Meer dan 4.200 overleefden het niet. De lezing spitst zich toe op de rol en dramatisch einde van Kapitein Rietbergen op 28 februari 1941, toen hij als laatste zijn schip, de Amstelland, verliet. Kleinzoon Stef Rietbergen heeft zicht verdiept in het leven van zijn opa en schreef er een boek over: ‘Kapitein Rietbergen, een vergeten zeeheld’. Het boek is het resultaat van bijna vijf jaar intensief speurwerk. Het is min of meer bij toeval ontstaan toen de auteur stuitte op zaken waar vrijwel nooit over gesproken werd in de familie. Voor zijn vader was het een te beladen onderwerp om er over te praten. In het boek ontrolt zich een spannend verhaal over de familie, twee wereldoorlogen, de geschiedenis van de Koninklijke Hollandsche Lloyd en de belangrijke rol van de koopvaardij in die twee oorlogen. In de lezing geeft de auteur een toelichting op het boek dat zich zeker niet beperkt tot het verhaal van zijn opa. Integendeel, we varen samen door die tweede wereldoorlog en ervaren welke ontberingen de 32.000 bemanningsleden hebben geleden. Het is een eerbetoon aan al die mannen die hebben gevaren voor onze vrijheid. Stef Rietbergen Stef Rietbergen heeft geen maritieme achtergrond – hij was onder andere uitgever van Trouw, NRC Handelsblad en de Gelderlander - maar heeft zich de laatste vijf jaar intensief verdiept in de Tweede Wereldoorlog, de rol van de koopvaardij en het leven van zijn opa. Het boek is de afsluiting van een langdurige zoektocht met mooie momenten. Tijdens het zoekproces is hij in contact gekomen met de Stichting Koopvaardijpersoneel 1940 -1945, waarvan hij nu vicevoorzitter is. Samen met de voorzitter van deze Stichting legde hij op 4 mei 2023 bij de Nationale Herdenking op de Dam in Amsterdam de krans voor alle omgekomen koopvaardijmensen.   Waar: Katwijks Museum, RABO-zaal Wanneer: Woensdag 2 juli 2025, 19.30h - 22.00h Ticket boeken: www.katwijksmuseum.nl Lezing met rondleiding. Kosten: € 10,50  

Historische wandeling door Alphen aan den Rijn 

5 jul 2025 - Leer Alphen aan den Rijn eens op een andere manier kennen. Tijdens een wandeling of fietstocht met een stadsgids kijk je op een andere manier naar je woonplaats. Stadsgidsen van de Historische Vereniging leiden u door het centrum van de stad en langs de oevers van de Oude Rijn. Onderweg vertellen zij over de geschiedenis van de bewoners, de bebouwing en de bedrijvigheid door de eeuwen heen. Zo’n wandeling kan in tijd variëren al naar gelang de samenstelling en interesses van de groep. Ruime aandacht zal worden besteed aan uw wensen en vragen tijdens deze tocht. Een minimum aantal deelnemers is niet vereist, wat betekent dat de stadswandeling altijd doorgaat. Op verzoek kan er ook een wandeling worden aangeboden in de Engelse taal. Praktische informatie wandeling eerste zaterdag van de maand: Dit is een maandelijkse wandeling. deze wandeling is het gehele jaar op de eerste zaterdag van de maand, vertrektijd 11.00 uur. Aanmelden kan bij Ria Langeveld-Turkenburg, tel. 0172-475265 Start- en eindpunt: Gebouw De Vergulde Wagen van de Historische Vereniging Alphen aan den Rijn, Van Boetzelaerstraat 48, 2406 BG Alphen aan den Rijn (schuin tegenover de Hema). 
Naar de agenda

Agenda meerdaags

German Grobe 'De Schenking' 

18 mei t/m 7 sep 2025 - De Düsseldorfse kunstenaar German Grobe (1857 - 1938) is verknocht geweest aan Katwijk. In 1887 maakt Grobe voor het eerst zijn opwachting in Katwijk. Het wordt een liefde voor het leven. Vanaf  1888  bezoekt Grobe met zijn gezin veelvuldig het kunstenaarsdorp Katwijk. Bij de vijftigste keer in 1937 wordt de tachtigjarige schilder voor pension ‘Zeerust’  gehuldigd met een serenade van de  Chr. Muziekvereniging U.N.I. Die Katwijkse gastvrijheid wordt beloond. In het najaar van 2024 schenkt  Dietrich Bieber, kleinzoon van de kunstenaar, zesenzestig werken van de hand van zijn grootvader aan het Katwijks Museum.  Deze expositie omvat schilderijen, aquarellen en tekeningen uit die schenking. In een breed perspectief schildert Grobe het leven in het Hollandse kustdorp. Alle Katwijkse motieven trekken  in kleurrijke,  vaak impressionistische beelden aan ons voorbij.  Aan de zeezijde komen zee- en strandgezichten in beeld, landinwaarts zijn het de duinen en de dorpsgezichten. In talloze portretten en figuren treden zijn geliefde Katwijkers ons tegemoet.

Nieuwe expositie Historisch Museum Hazerswoude: "Spellen vertellen over WO2" 

5 mei t/m 16 aug 2025 - Tijdens de Tweede Wereldoorlog leefden 2 miljard mensen in spanning en onzekerheid. Burgers, militairen, verpleegden, gevangenen en onderduikers. De oorlog beheerste het nieuws van de dag, maar zorgde ook voor angst, verdriet, eenzaamheid en verveling. En wat doe je dan? Je gaat spellen spelen, samen met anderen of alleen. Even de stress en ellende proberen te vergeten.   Grote en kleine ondernemers speelden daar op in door het bedenken en produceren van allerlei spellen en puzzels. Eerst hadden die de oorlog als thema, maar toen de verschrikkelijke gevolgen daarvan duidelijk werden, ontstond juist behoefte aan spellen en puzzels die daar niet aan herinnerden. Ook herkennen we de schaarste aan materialen die ontstond. Wie niet over een spel beschikte, ging het zelf maken, zelfs als dat verboden was. Hulporganisaties verzonden spellen naar krijgsgevangenen, soms met verborgen hulpmiddelen om hen te helpen ontsnappen.   Hazerswoudenaar Gejus van Diggele verzamelt en bestudeert al meer dan 30 jaar alle vormen van spellen en puzzels uit de WOII periode. De duizenden exemplaren uit meer dan 50 landen geven een unieke kijk op de politieke, economische en sociale ontwikkelingen in die tijd. Authentieke foto's geven een beeld van hoe en onder welke omstandigheden werd gespeeld.   Ter gelegenheid van 80 jaar bevrijding stelde Gejus een beknopte maar onthullende expositie samen over een facet van WOII dat voor velen nog onbekend is.   De expositie "Spellen vertellen over WOII" wordt geopend op zaterdag 3 mei om 13.00 uur in het Historisch Museum Hazerswoude en duurt tot en met zaterdag 16 augustus 2025. Het museum in Dorpsstraat 66 te Hazerswoude Dorp is iedere zaterdag geopend van 13.00 uur – 16.30 uur. Ook bestaat de mogelijkheid om op andere dagen met een groep een rondleiding aan te vragen. Ook op Bevrijdingsdag maandag 5 mei is het museum geopend vanaf 10.00 u.-16.00u.  

Expositie ‘VAREN VOOR VRIJHEID’ 

3 mei t/m 7 sep 2025 - Vanaf 3 mei 2025 presenteert Stichting Koopvaardijpersoneel 1940-1945 in het Katwijks Museum de expositie ‘VAREN VOOR VRIJHEID - de onmisbare rol van de Nederlandse koopvaardij in WOII’. AANLEIDING Tachtig jaar geleden kwam er een einde aan de Tweede Wereldoorlog. Dit jaar vieren en herdenken wij ‘80 jaar Vrijheid’. In dit kader wil de Stichting Koopvaardijpersoneel 1940-1945 speciale aandacht schenken aan een onderbelicht hoofdstuk uit de geschiedenis: de onmisbare rol van de Nederlandse koopvaardij in de bevrijding van Europa en Azië.   Ondanks gevaren van bommenwerpers, onderzeeboten en zeemijnen speelden Nederlandse koopvaardijschepen een cruciale rol in de bevoorrading van de geallieerden. De expositie brengt een ode aan alle opvarenden van de koopvaardij, die onder levensgevaarlijke omstandigheden hun plicht deden. Zij hielden koers! ROL KOOPVAARDIJ De expositie verhaalt over de risico’s en ontberingen die Nederlandse zeelieden hebben moeten doorstaan in de zes jaar die zij van huis waren. Ze belicht de wereldwijde overzeese geallieerde oorlogvoering tegen Duitsland en Japan. Die oorlog bestond niet alleen uit militaire, maar ook uit enorme logistieke operaties overzee. Talloze vrachtschepen, tankers, zeeslepers en passagiersschepen vervoerden, veelal in konvooi varend, jarenlang kolossale hoeveelheden materieel, munitie, troepen en voorraden over de Atlantische Oceaan, de Noordelijke IJszee, de Middellandse Zee, de Stille Oceaan en de Javazee. Nederlandse passagiersschepen vervoerden tijdens de oorlog zo’n 2 miljoen man aan troepen over de wereldzeeën. Alleen al de tot troepentransportschip omgebouwde ‘Nieuw Amsterdam’ nam bijna 400.000 manschappen voor haar rekening. Zonder deze zeetransporten zou de oorlogvoering van de geallieerden onmogelijk zijn geweest en hadden wij onze vrijheid in 1945 niet herwonnen. Nederland had begin 1940 met 1.200 zeeschepen een van de grootste koopvaardijvloten ter wereld. Deze vloot telde ruim 32.000 bemanningsleden, waarvan ongeveer 19.000 Nederlanders. VAARPLICHT De Nederlandse regering in ballingschap in Londen besloot in juni 1940 de koopvaardij te militariseren en legde bemanningsleden een vaarplicht op. Nog dezelfde maand hielpen Nederlandse schepen bij de evacuatie van Britse troepen uit Duinkerken naar Engeland. Daarna speelden ze onder meer een cruciale rol bij de evacuatie van Britse eenheden uit Griekenland in april 1941, de bevoorrading van Malta midden 1941, de invasie van Frans Noord-Afrika eind 1942 en de invasie van Normandië op en na D-Day. Bovendien namen Nederlandse koopvaardijschepen massaal deel aan de Slag om de Atlantische Oceaan, de konvooien van de Verenigde Staten naar de Sovjet-Unie en aan de konvooien over de Stille Oceaan. Ook in de Indische wateren speelde de Nederlandse koopvaardij een grote rol, vooral in de eerste maanden van 1942. ENORME VERLIEZEN In totaal gingen 525 Nederlandse koopvaardijschepen verloren, waarbij 4.200 zeelieden het leven lieten. Desondanks bleef de Nederlandse koopvaardij een essentiële rol speken, zelfs ruim na de geallieerde overwinning in 1945. Soldaten moesten met hun materieel tenslotte ook weer terug naar huis. Pas in maart 1946 werd de vaarplicht opgeheven. GROOTSTE BIJDRAGE De inzet van de koopvaardijvloot is de grootste Nederlandse bijdrage aan de geallieerde overwinning en van onschatbare waarde gebleken. Toch is deze bijdrage lange tijd onderbelicht gebleven. De expositie ‘Varen voor Vrijheid’ brengt dit dramatische verhaal in het Katwijks Museum tot leven met aangrijpende foto’s, persoonlijke voorwerpen, authentieke scheepsmodellen, indrukwekkende schilderijen, een grote wand met scheepsmodellen op schaal en een imposante maquette van een konvooi op zee. Gedurende de expositie worden rondleidingen gegeven en lezingen georganiseerd, waarin experts en nabestaanden deze bijzondere geschiedenis verder uitdiepen.  

Boven het maaiveld 

23 apr t/m 7 sep 2025 - In Boven het maaiveld ziet u de meest opvallende en spraakmakende ontdekkingen van 25 jaar Nederlandse archeologie (2000-2025), met bijzondere vondsten uit het hele land, van Maastricht tot Texel. De tentoonstelling presenteert meer dan vijfhonderd objecten, die afkomstig zijn van zo’n tweehonderd vindplaatsen. De voorwerpen zijn bij opgravingen letterlijk ‘boven het maaiveld’ gekomen en steken er figuurlijk bovenuit door hun betekenis en waarde. Alle Nederlandse provincies zijn vertegenwoordigd, inclusief de Caribische eilanden van de ABCSSS-groep. Ook alle soorten opgravers komen voorbij, van overheidsinstanties tot detectorzoekers en vrijwilligers. Ga naar tentoonstelling

Floris Verster - Thuis in het groen 

12 apr t/m 24 aug 2025 - In de tentoonstelling Floris Verster – Thuis in het groen vormt de liefde voor de alledaagse natuur het uitgangspunt. Voor het eerst combineert Museum De Lakenhal werk van de bekende Leidse kunstschilder Floris Verster (1861-1927) met hedendaagse kunst. Annelies Dijkman, Esther Hoogendijk en Seet van Hout laten zich inspireren door Verster en gaan de dialoog aan met zijn werk. Van levensgrote schilderijen tot sculpturen en een pop-up tuin; in elk werk is de liefde voor de lokale natuur terug te vinden. De tentoonstelling is te zien van 12 april t/m 24 augustus 2025.
Naar de agenda

Artikelen

Water, Wind en Wieken - De molenviergang van Aarlanderveen

16 jun 2025 - Deze publicatie geeft een blik in het verleden van de molenviergang, die ruim twee eeuwen geleden ontstond. Behalve aandacht voor de molenviergang komt ook de geschiedenis van de polder zelf aan de orde waaraan de molenviergang immers zijn ontstaan te danken heeft. En uiteraard is er ook ruimte voor het vele werk van de veenlieden en turfarbeiders.

'Een droevig noodlot'

13 jun 2025 - Niet alleen door overstromingen, maar ook door turfwinning zijn eeuwen geleden grote stukken land en ook complete dorpen onder water verdwenen. Dit lot trof bijvoorbeeld het ambacht Schoot, gelegen tussen Ter Aar, Nieuwveen en Zevenhoven. Over het dorp zijn nauwelijks gegevens bekend; het werd op rekeningen van het bisdom Utrecht in 1427-28 vermeld als ‘ambacht Scoet’. Vanaf de 16e eeuw vond hier turfwinning plaats. Door continue afslag van land verdween het ambacht van lieverlee in het water. In het eerste kwart van de 18e eeuw waren er nog maar drie inwoners. Na droogmaking van de Grote Poel aan het eind van de 18e eeuw werden de landerijen verdeeld onder de aangrenzende ambachten.

Verlaten en miserabele kinderen in leiden (1581-1593)

1 mei 2025 - Tijdens onderzoek in het oudste Gerechtsdagboek van Leiden (1574–1587) stuitte Hans Endhoven op het opschrift ‘verlaten kinderen’. Dit leidde tot de ontdekking van meer dan zestig schrijnende gevallen van wezen zonder familie of middelen, vaak vluchtelingen. Jan van Hout, stadssecretaris, pleitte voor centralisatie van armenzorg, waarbij de overheid de verantwoordelijkheid droeg. Leiden werd zo toonaangevend in Holland. Ondanks oorlog en armoede wist het stadsbestuur snel en doeltreffend te handelen. Deze vondsten geven een uniek inkijkje in de praktijk van armenzorg en (wees)kinderopvang in een turbulente tijd. Verdere vergelijking met andere steden vraagt nader onderzoek.

Poldernamen

26 mrt 2025 - Polders hebben namen, soms afgeleid van molens, de ligging, of het aangrenzende water, maar ze kunnen ook een andere, heel bijzondere oorsprong hebben. In dit artikel wordt de herkomst van de naam van een aantal polders beschreven.

De belevenissen van vier Leidse weesjongens

26 mrt 2025 - Vier jongemannen in de leeftijd van 21-24 jaar lopen op een goede dag weg uit het weeshuis aan de Hooglandsche Kerkgracht in Leiden en belanden op de Goudse kermis. Na van deze korte vrijheid genoten te hebben, beramen ze een plan om dienst te nemen bij de VOC om naar Oost-Indië te aan. Of zij de reis daadwerkelijk hebben kunnen ondernemen leest u in dit artikel.
Naar de artikelen

Deze website wordt mede mogelijk gemaakt door

Advertentie