Rijnlandse Geschiedenis streeft naar meer historische samenhang en kennisuitwisseling in de regio.

verenigingen

musea

instellingen

Verlaten kinderen in leiden (1581-1593)

In deze jaren registreerde Leiden meer dan zestig schrijnende zaken van verlaten kinderen, vaak vluchtelingen. Onder leiding van Jan van Hout organiseerde de stad de armenzorg centraal en daadkrachtig, wat Leiden tot voorbeeld in Holland maakte. Lees deze schrijnende verhalen.

+ meer

De Stichting Historische Publicaties Holland-Rijnland streeft naar meer samenhang en samenwerking rond de geschiedenis en het cultuurhistorisch erfgoed van Rijnland. Bijna vijftig lokale en regionale organisaties in Rijnland hebben zich bij ons aangesloten. Gezamenlijk zetten wij ons in voor het bereiken van dit doel. Zie voor meer informatie OVER ONS.

Nieuws

Nieuwe Viersprong [163] is uit

26 apr 2025 - Deze week komt de nieuwe Viersprong uit, het kwartaalblad van de Historische Vereniging Alphen aan den Rijn. Zoals gebruikelijk besteden wij in het meinummer van De Viersprong aandacht aan de Tweede Wereldoorlog. In een groot artikel duikt Ria Vitters in de onbekende geschiedenis van Alphenaren in het Geuzenverzet. Geuzen waren verzetsstrijders die al op 15 mei 1940, de dag van de Nederlandse capitulatie, in actie kwamen. Vogelpark Avifauna bestaat dit jaar 75 jaar. Een mooie mijlpaal voor een park met een lange geschiedenis. De redactie is in de beginjaren van het vogelpark gedoken. In twee artikelen wordt beschreven hoe het park is ontstaan en hoe de eerste jaren verliepen. In deel 1 leest u dat Avifauna tussen 1950 en 1953 onder leiding van oprichter Gerard van Brink zeer roerige tijden kende. Avifauna én Alphen aan den Rijn haalden menigmaal de kranten, ook in het buitenland! De leden van de Historische Vereniging Alphen krijgen hem thuis bezorgd, losse nummers zijn te koop in de Erfgoedwinkel van de Historische Vereniging in het gebouw De Vergulde Wagen - van Boetzelaerstraat 48 te Alphen aan den Rijn en bij de boekhandel Haasbeek in Alphen aan den Rijn.

Rijnland als kraamkamer van sportend Nederland

17 apr 2025 - Verslag van de bijeenkomst van Rijnlandse Geschiedenis op 10 april 2025 in Oegstgeest met als titel Rijnland als kraamkamer van sportend Nederland. Sander Wassing vertelde over het ontstaan van sportclubs in Rijnland. Michel van Gent sprak over de geschiedenis van de sport in Oegstgeest. Link naar het verslag

Nieuwsbrief 127 - April 2025

16 apr 2025 - In deze Nieuwsbrief informatie over: - het themanummer van Over Oegstgeest, dat gaat over de bevrijding van Oegstgeest in 1945. - over de excursie naar Den-Helder en Alkmaar op 17 mei - het boek Heren van de Oude Rijn - activiteiten van HisVo rondom Bevrijdingsdag. Link naar de Nieuwsbrief

Nieuwsbrief april 2025

10 apr 2025 - Het is lente, de zomertijd is ingegaan. Welkom bij de april-editie van onze Nieuwsbrief, met nieuws over diverse activiteiten in de gemeente Nieuwkoop rond de herdenking van 80 jaar bevrijding. Verder leest u berichten over onze jaarvergadering en voorjaarsexcursie. Link naar de Nieuwsbrief

Nieuwsbrief maart 2025

8 apr 2025 - Beste vrienden van het Leiderdorps Museum, Over onze activiteiten in het gehele afgelopen kalenderjaar leest u in bijgevoegd Museaal Jaarverslag 2024. Link naar de Nieuwsbrief

Naar het nieuwsoverzicht

Agenda eendaags

Doe-Dag: Rijnland & Bollenstreek

13 mei 2025 - Digitalisering van je collectie en archief: waar begin je? Vaak is het handig om samen te werken met erfgoedorganisaties in de buurt. Daarom gaan we samen aan de slag om te kijken waar jouw organisatie staat. En we gaan (niet-digitaal!) aan de slag met de basis van het registreren en verbinden van objecten. Over deze regiobijeenkomst Hoe zorg je ervoor dat digitalisering van de collectie goed in het beleid en de begroting is geborgd? Hoe ziet het registreren en verbinden van digitale objecten er ‘onder de motorkap’ eigenlijk uit? En hoe zoek je samenwerking met lokale erfgoedorganisaties die tegen dezelfde vraagstukken aanlopen? Tijdens deze Data-Doe-Dag gaan we aan de slag met deze vragen. We starten met het gezamenlijk invullen van de Zelfscan Digitaal Erfgoed. Zo krijg je een goed beeld waar jouw organisatie staat met betrekking tot digitalisering van de collectie. En welke stappen jullie kunnen zetten om dit te kunnen verbeteren. Daarnaast gaan we praktisch (niet-digitaal!) aan de slag met het beschrijven en verbinden van een (digitaal) object. Zodat je meer inzicht krijgt in de processen en technologie van Linked (Open) Data om collecties met elkaar te verbinden. 'Alleen ga je sneller, samen kom je verder'. Daarom werken we voor het digitaliseren en verbinden van collecties samen binnen het Netwerk Digitaal Erfgoed (NDE). En zo delen kennis, tools en samenwerkingen met elkaar. Link naar Erfgoedhuis Zuid-Holland

Dorp in Oorlogstijd

13 mei 2025 - In samenwerking met Vrienden van Voorschoten organiseert het Museum Voorschoten met Hanneke de Waal (Bibliotheek Voorschoten) en Conny van der Krogt (Cultuurfabriek) een interactieve avond over het leven in Voorschoten tijdens de Tweede Wereldoorlog. Het programma ‘Dorp in Oorlogstijd’ is oorspronkelijk ontwikkeld voor schoolkinderen, maar nu aangepast voor volwassenen. Aanvang 20:00 uur. Wij kunnen dit evenement nagenoeg gratis aanbieden, dankzij bijdragen van Fonds 1818 en de gemeente Voorschoten. Omdat de ruimte beperkt is vragen we belangstellenden tickets te reserveren via de website www.museumvoorschoten.nl .

Eendenkooien, cultuurhistorische schatten in het (polder)landschap

14 mei 2025 - Op woensdagavond 14 mei vanaf 19.30 verzorgt Sander Wassing in samenwerking met de Culturele Vereniging 't Reghthuys (aan het Reghthuysplein te Nieuwkoop) een lezing over eendenkooien. Toegangsprijs voor leden bedraagt 10 euro, niet-leden betalen 12,50 euro. Opgeven kan via cursus@reghthuys-nieuwkoop.nl of door te bellen met Catja de Raay op 06-50257328 Toelichting: Vroeger waren er geen enorme veestapels die grote aantallen mensenmonden konden vullen. Voor een stukje vlees op het bord waren onze voorouders aangewezen op eendenbout. Dit werd gevangen in eendenkooien (lees: lokvijvers). Het waren rechthoekige plassen met vaak meerdere zijsloten (vangpijpen) die in een bocht steeds smaller het land inliepen en uitmonden in een vanghokje. Eromheen stond een bos: dat gaf de eenden een bedrieglijk gevoel van rust en veiligheid. De regio heeft een rijke geschiedenis als het gaat om deze groene parels in de polder! Uit oude akten wordt duidelijk dat er in het Noord- en Zuideinde en in de Meije eendenkooien zijn geweest waar de Nieuwkoopse boeren hun brood mee verdienden als het rustig was in het boerenbedrijf. De eendenkooien die nog bestaan zijn een onderdeel van ons nationale erfgoed. Vanuit ecologisch perspectief zijn ze waardevol en ook voor genealogen is het interessant om onze kennis van kooiker-families te vergroten. Tegelijk is het een mysterieus fenomeen en bij het grote publiek is er weinig over bekend. Wat weten we van de regionale eendenkooien en/of kooikers? Hoe werkte een eendenkooi? Deze vragen lopen als een rode draad door de lezing.

Rondleiding Koninklijke Schouwburg Den Haag

14 mei 2025 - Op 14 mei om 14.00 uur is er een rondleiding door de Koninklijke Schouwburg in Den Haag (vlak bij het Centraal Station). Deze excursie geeft een blik achter de coulissen van de schouwburg. De duur van de excursie is een uur. U kunt vanaf 13.45 via de hoofdingang naar binnen. Voor deze bijzondere excursie wordt aan de deelnemende leden een eigen bijdrage gevraagd van €5 te betalen aan de vertegenwoordiger van Vrienden van Voorschoten. Niet-leden betalen €10. De bijdrage graag met gepast geld betalen. Opgeven: via e-mail activiteiten@vriendenvanvoorschoten.nl. Vermeld naam, telefoonnummer en of u lid bent van Vrienden van Voorschoten. Aanmelden vóór 7 mei 2025! U hoort na de sluitingsdatum of u als deelnemer genoteerd staat dan wel op de wachtlijst bent geplaatst. Contactpersoon: Gaspard de Jong

Romeinse Wandeling Alphen aan den Rijn

17 mei 2025 - De Historische Vereniging Alphen aan den Rijn organiseert op zaterdag 17 mei om 11 uur een wandeling door het centrum, speciaal over het Romeinse verleden: Ontdek het dna van Alphen aan den Rijn. Aanmelden is niet nodig, maar kan wel door een mailtje te sturen naar info@hvalphen.nl of telefonisch 0172-475265. Start- en eindpunt is De Vergulde Wagen, Van Boetzelaerstraat 48. tegenover de HEMA in Alphen aan den Rijn. Na afloop is er koffie of thee.

Naar de agenda

Agenda meerdaags

German Grobe 'De Schenking'

18 mei t/m 7 sep 2025 - De Düsseldorfse kunstenaar German Grobe (1857 - 1938) is verknocht geweest aan Katwijk. In 1887 maakt Grobe voor het eerst zijn opwachting in Katwijk. Het wordt een liefde voor het leven. Vanaf 1888 bezoekt Grobe met zijn gezin veelvuldig het kunstenaarsdorp Katwijk. Bij de vijftigste keer in 1937 wordt de tachtigjarige schilder voor pension ‘Zeerust’ gehuldigd met een serenade van de Chr. Muziekvereniging U.N.I. Die Katwijkse gastvrijheid wordt beloond. In het najaar van 2024 schenkt Dietrich Bieber, kleinzoon van de kunstenaar, zesenzestig werken van de hand van zijn grootvader aan het Katwijks Museum. Deze expositie omvat schilderijen, aquarellen en tekeningen uit die schenking. In een breed perspectief schildert Grobe het leven in het Hollandse kustdorp. Alle Katwijkse motieven trekken in kleurrijke, vaak impressionistische beelden aan ons voorbij. Aan de zeezijde komen zee- en strandgezichten in beeld, landinwaarts zijn het de duinen en de dorpsgezichten. In talloze portretten en figuren treden zijn geliefde Katwijkers ons tegemoet.

Nieuwe expositie Historisch Museum Hazerswoude: "Spellen vertellen over WO2"

5 mei t/m 16 aug 2025 - Tijdens de Tweede Wereldoorlog leefden 2 miljard mensen in spanning en onzekerheid. Burgers, militairen, verpleegden, gevangenen en onderduikers. De oorlog beheerste het nieuws van de dag, maar zorgde ook voor angst, verdriet, eenzaamheid en verveling. En wat doe je dan? Je gaat spellen spelen, samen met anderen of alleen. Even de stress en ellende proberen te vergeten. Grote en kleine ondernemers speelden daar op in door het bedenken en produceren van allerlei spellen en puzzels. Eerst hadden die de oorlog als thema, maar toen de verschrikkelijke gevolgen daarvan duidelijk werden, ontstond juist behoefte aan spellen en puzzels die daar niet aan herinnerden. Ook herkennen we de schaarste aan materialen die ontstond. Wie niet over een spel beschikte, ging het zelf maken, zelfs als dat verboden was. Hulporganisaties verzonden spellen naar krijgsgevangenen, soms met verborgen hulpmiddelen om hen te helpen ontsnappen. Hazerswoudenaar Gejus van Diggele verzamelt en bestudeert al meer dan 30 jaar alle vormen van spellen en puzzels uit de WOII periode. De duizenden exemplaren uit meer dan 50 landen geven een unieke kijk op de politieke, economische en sociale ontwikkelingen in die tijd. Authentieke foto's geven een beeld van hoe en onder welke omstandigheden werd gespeeld. Ter gelegenheid van 80 jaar bevrijding stelde Gejus een beknopte maar onthullende expositie samen over een facet van WOII dat voor velen nog onbekend is. De expositie "Spellen vertellen over WOII" wordt geopend op zaterdag 3 mei om 13.00 uur in het Historisch Museum Hazerswoude en duurt tot en met zaterdag 16 augustus 2025. Het museum in Dorpsstraat 66 te Hazerswoude Dorp is iedere zaterdag geopend van 13.00 uur – 16.30 uur. Ook bestaat de mogelijkheid om op andere dagen met een groep een rondleiding aan te vragen. Ook op Bevrijdingsdag maandag 5 mei is het museum geopend vanaf 10.00 u.-16.00u.

Expositie ‘VAREN VOOR VRIJHEID’

3 mei t/m 7 sep 2025 - Vanaf 3 mei 2025 presenteert Stichting Koopvaardijpersoneel 1940-1945 in het Katwijks Museum de expositie ‘VAREN VOOR VRIJHEID - de onmisbare rol van de Nederlandse koopvaardij in WOII’. AANLEIDING Tachtig jaar geleden kwam er een einde aan de Tweede Wereldoorlog. Dit jaar vieren en herdenken wij ‘80 jaar Vrijheid’. In dit kader wil de Stichting Koopvaardijpersoneel 1940-1945 speciale aandacht schenken aan een onderbelicht hoofdstuk uit de geschiedenis: de onmisbare rol van de Nederlandse koopvaardij in de bevrijding van Europa en Azië. Ondanks gevaren van bommenwerpers, onderzeeboten en zeemijnen speelden Nederlandse koopvaardijschepen een cruciale rol in de bevoorrading van de geallieerden. De expositie brengt een ode aan alle opvarenden van de koopvaardij, die onder levensgevaarlijke omstandigheden hun plicht deden. Zij hielden koers! ROL KOOPVAARDIJ De expositie verhaalt over de risico’s en ontberingen die Nederlandse zeelieden hebben moeten doorstaan in de zes jaar die zij van huis waren. Ze belicht de wereldwijde overzeese geallieerde oorlogvoering tegen Duitsland en Japan. Die oorlog bestond niet alleen uit militaire, maar ook uit enorme logistieke operaties overzee. Talloze vrachtschepen, tankers, zeeslepers en passagiersschepen vervoerden, veelal in konvooi varend, jarenlang kolossale hoeveelheden materieel, munitie, troepen en voorraden over de Atlantische Oceaan, de Noordelijke IJszee, de Middellandse Zee, de Stille Oceaan en de Javazee. Nederlandse passagiersschepen vervoerden tijdens de oorlog zo’n 2 miljoen man aan troepen over de wereldzeeën. Alleen al de tot troepentransportschip omgebouwde ‘Nieuw Amsterdam’ nam bijna 400.000 manschappen voor haar rekening. Zonder deze zeetransporten zou de oorlogvoering van de geallieerden onmogelijk zijn geweest en hadden wij onze vrijheid in 1945 niet herwonnen. Nederland had begin 1940 met 1.200 zeeschepen een van de grootste koopvaardijvloten ter wereld. Deze vloot telde ruim 32.000 bemanningsleden, waarvan ongeveer 19.000 Nederlanders. VAARPLICHT De Nederlandse regering in ballingschap in Londen besloot in juni 1940 de koopvaardij te militariseren en legde bemanningsleden een vaarplicht op. Nog dezelfde maand hielpen Nederlandse schepen bij de evacuatie van Britse troepen uit Duinkerken naar Engeland. Daarna speelden ze onder meer een cruciale rol bij de evacuatie van Britse eenheden uit Griekenland in april 1941, de bevoorrading van Malta midden 1941, de invasie van Frans Noord-Afrika eind 1942 en de invasie van Normandië op en na D-Day. Bovendien namen Nederlandse koopvaardijschepen massaal deel aan de Slag om de Atlantische Oceaan, de konvooien van de Verenigde Staten naar de Sovjet-Unie en aan de konvooien over de Stille Oceaan. Ook in de Indische wateren speelde de Nederlandse koopvaardij een grote rol, vooral in de eerste maanden van 1942. ENORME VERLIEZEN In totaal gingen 525 Nederlandse koopvaardijschepen verloren, waarbij 4.200 zeelieden het leven lieten. Desondanks bleef de Nederlandse koopvaardij een essentiële rol speken, zelfs ruim na de geallieerde overwinning in 1945. Soldaten moesten met hun materieel tenslotte ook weer terug naar huis. Pas in maart 1946 werd de vaarplicht opgeheven. GROOTSTE BIJDRAGE De inzet van de koopvaardijvloot is de grootste Nederlandse bijdrage aan de geallieerde overwinning en van onschatbare waarde gebleken. Toch is deze bijdrage lange tijd onderbelicht gebleven. De expositie ‘Varen voor Vrijheid’ brengt dit dramatische verhaal in het Katwijks Museum tot leven met aangrijpende foto’s, persoonlijke voorwerpen, authentieke scheepsmodellen, indrukwekkende schilderijen, een grote wand met scheepsmodellen op schaal en een imposante maquette van een konvooi op zee. Gedurende de expositie worden rondleidingen gegeven en lezingen georganiseerd, waarin experts en nabestaanden deze bijzondere geschiedenis verder uitdiepen.

Boven het maaiveld

23 apr t/m 7 sep 2025 - In Boven het maaiveld ziet u de meest opvallende en spraakmakende ontdekkingen van 25 jaar Nederlandse archeologie (2000-2025), met bijzondere vondsten uit het hele land, van Maastricht tot Texel. De tentoonstelling presenteert meer dan vijfhonderd objecten, die afkomstig zijn van zo’n tweehonderd vindplaatsen. De voorwerpen zijn bij opgravingen letterlijk ‘boven het maaiveld’ gekomen en steken er figuurlijk bovenuit door hun betekenis en waarde. Alle Nederlandse provincies zijn vertegenwoordigd, inclusief de Caribische eilanden van de ABCSSS-groep. Ook alle soorten opgravers komen voorbij, van overheidsinstanties tot detectorzoekers en vrijwilligers. Ga naar tentoonstelling

Floris Verster - Thuis in het groen

12 apr t/m 24 aug 2025 - In de tentoonstelling Floris Verster – Thuis in het groen vormt de liefde voor de alledaagse natuur het uitgangspunt. Voor het eerst combineert Museum De Lakenhal werk van de bekende Leidse kunstschilder Floris Verster (1861-1927) met hedendaagse kunst. Annelies Dijkman, Esther Hoogendijk en Seet van Hout laten zich inspireren door Verster en gaan de dialoog aan met zijn werk. Van levensgrote schilderijen tot sculpturen en een pop-up tuin; in elk werk is de liefde voor de lokale natuur terug te vinden. De tentoonstelling is te zien van 12 april t/m 24 augustus 2025.

Naar de agenda

Artikelen

Verlaten en miserabele kinderen in leiden (1581-1593)

1 mei 2025 - Tijdens onderzoek in het oudste Gerechtsdagboek van Leiden (1574–1587) stuitte Hans Endhoven op het opschrift ‘verlaten kinderen’. Dit leidde tot de ontdekking van meer dan zestig schrijnende gevallen van wezen zonder familie of middelen, vaak vluchtelingen. Jan van Hout, stadssecretaris, pleitte voor centralisatie van armenzorg, waarbij de overheid de verantwoordelijkheid droeg. Leiden werd zo toonaangevend in Holland. Ondanks oorlog en armoede wist het stadsbestuur snel en doeltreffend te handelen. Deze vondsten geven een uniek inkijkje in de praktijk van armenzorg en (wees)kinderopvang in een turbulente tijd. Verdere vergelijking met andere steden vraagt nader onderzoek.

Poldernamen

26 mrt 2025 - Polders hebben namen, soms afgeleid van molens, de ligging, of het aangrenzende water, maar ze kunnen ook een andere, heel bijzondere oorsprong hebben. In dit artikel wordt de herkomst van de naam van een aantal polders beschreven.

De belevenissen van vier Leidse weesjongens

26 mrt 2025 - Vier jongemannen in de leeftijd van 21-24 jaar lopen op een goede dag weg uit het weeshuis aan de Hooglandsche Kerkgracht in Leiden en belanden op de Goudse kermis. Na van deze korte vrijheid genoten te hebben, beramen ze een plan om dienst te nemen bij de VOC om naar Oost-Indië te aan. Of zij de reis daadwerkelijk hebben kunnen ondernemen leest u in dit artikel.

Verhandeling over enkele minder bekende, verdwenen Sassemse molens.

22 feb 2025 - Halverwege de 15e eeuw is er al sprake van een molenconsent in Sassenheim. Deze molen zal een poldermolen geweest zijn, maar in welke gedaante hij ooit geëxploiteerd is geworden weten we niet. Poldermolens waren ooit een onlosmakelijk onderdeel van het Hollandse landschap. Naast poldermolens is er ook al heel vroeg sprake van korenmolens, wat ook weer op landbouw duidt. De achterwaterloop van een poldermolen vertoont gelijkenis met een tunnel.

De koning van Schotland en het wapen van de gemeente Teylingen

22 feb 2025 - De koning van Schotland, William the Lion, regeerde van 1165-1214. Hij voerde een rode leeuw in zijn wapen, blauw getongd en genageld, op een gouden veld. Onze eigen graaf Floris III trouwde Ada van Schotland, zijn zus, en was dus zijn zwager. Floris voerde hetzelfde wapen als William. Zij gingen samen op kruistocht en waren derhalve goed van andere kruisvaarders te onderscheiden. De gemeente Teylingen voert ditzelfde wapen, maar gebroken door een zilveren barensteel.

Naar de artikelen